oryginalna42@pino.pl

 Fałszywe wspomnienia to wspomnienia zdarzeń lub sytuacji, które w rzeczywistości nie miały miejsca. Nie każdy rodzaj tych wspomnień da się łatwo odtworzyć . Zniekształcenia pamięci mogą być u danej osoby powodowane treścią stawianych jej pytań. Niektóre fałszywe wspomnienia mogą wynikać z gotowości osoby do uznania, że widziała prezentowany jej bodziec. Występowanie błędów pamięciowych ma praktyczne konsekwencje, nierzadko bezpośrednie i dość poważne. Np. gdy zostaje popełnione jakieś przestępstwo, jego świadkowie są przesłuchiwani przez policję; czytają prasowe notatki, czasem oglądają telewizyjne relacje. Kolejne informacje dotyczące przestępstwa mogą zniekształcić rzeczywiste wspomnienia. Zdarza się, że sposób stawiania pytań podczas procesu podważa przekonanie świadka o trafności własnych wspomnień, a czasem prowadząc do całkowitej zmiany zeznań. Ludzie często mylą to, co rzeczywiście widzieli, z tym, co było niczym więcej, jak tylko ich wyobrażenie. Osoby tworzące bardzo wyraziste obrazy umysłowe maja większą skłonność do mylenia zdarzeń faktycznie obserwowanych ze zdarzeniami, których opisy faktycznie czytają. Monitorowanie rzeczywistości to bieżąca świadomość percepcyjnych  i innych właściwości bodźców, uniemożliwiających odróżnienie bodźców realnych od wyobrażeniowych. Jakość monitorowania rzeczywistości można znacząco poprawić, sugerując ludziom zwrócenie uwagi na kontekst pojawienia się bodźca. Zdolność ludzi do odróżnienia wspomnień rzeczywistych od fałszywych jest większa wówczas, kiedy prosi się ich o zwrócenie uwagi na percepcyjne szczegóły w ich wspomnieniach. Wspomnienia o charakterze wzrokowym SA rzadziej fałszywe niż słuchowe. Podkreślić jednak trzeba, że możliwości wykorzystywania percepcyjnych wskazówek do różnicowania wspomnień rzeczywistych i fałszywych są ograniczone – ludzie popełniają sporo błędów nawet wtedy kiedy są z góry uprzedzani o możliwości pomyłki. Niepamięć źródła to niemożność przypomnienia sobie źródła informacji. Skrajną odmianę tego pamięciowego defektu można obserwować u niektórych osób z uszkodzeniami płatów czołowych;  ludzie z takimi uszkodzeniami rzadko pamiętają od kogo i gdzie usłyszeli określona informację. Niepamięci doświadczenia źródła doświadczamy także i my. Jest tak dlatego, że również osobom, których mózg funkcjonuje normalnie, zdarza się nie pamiętać źródła pochodzenia informacji przechowywanej w pamięci epizodycznej. Niewykluczone, że niepamięć źródła jest przyczyną niektórych nieumyślnych plagiatów. Ludzie lepiej przypominają sobie zdarzenia niedawne niż odległe, a proces zapomnienia materiału jest najbardziej intensywny tuz po jego wyuczeniu Wraz z upływem czasu tracimy coraz mniej informacji dotyczących danego materiału. Czasem materiał jest zapominany ze względu na to, że nie został dobrze zakodowany. Chcąc skutecznie zakodować materiał w LTM, nie wolno go porzucić, trzeba skutecznie koncentrować na nim myśli. Niepowodzenie kodowania wynika z tego, że informacja nie została przetworzona wystarczająco dobrze, by rozpoczęła się jej konsolidacja. Niepowodzenie kodowania prowadzi do utraty znacznych partii zapamiętywanego materiału, następującej zaraz po jego wyuczeniu; niewykluczone, ze niepowodzenie to jest przyczyną silnego obniżenia się początkowej części krzywej zapamiętywania. Jednak również dobrze zakodowana informacja po jakimś czasie może zostać utracona. Wspomnienia zanikają to znaczy niszczeją wraz z upływem czasu w wyniku utraty konstytuujących je połączeń neuronowych. Degradację  połączeń między neuronami powstałych w efekcie uczenia się udało się stwierdzić w wypadku aplazji, morskiego ślimaka charakteryzującego się stosunkowo prostą budową układu nerwowego. Oprócz genów przyczyniających się do budowania silnych połączeń między neuronami istnieją geny zapobiegające tworzeniu takich połączeń, a zatem blokujące pamięć. Aktywność owych genów tłumiących pamięć może powodować niszczenie połączeń będących nośnikami wspomnień. Zapomnienie w wielu wypadkach można wyjaśnić nakładaniem się zapamiętywanych informacji. Interferencja to zakłócenie zdolności pamiętania danej informacji, spowodowane obecnością innej informacji. Funkcjonowanie pamięci podlega oddziaływaniom dwóch rodzajów informacji: retroaktywnej i pro aktywnej. Interferencja retroaktywna zakłóca pamiętanie informacji wyuczonej wcześniej a pro aktywna polega na tym, że materiał zapamiętany poprzednio utrudnia uczenie się nowego materiału. Powodem interferencji jest prawdopodobnie zbieżność wskazówek służących wydobywaniu różnych wspomnień, sprawiająca, że określona wskazówka może prowadzić do przywołania z pamięci niewłaściwych informacji. Im większe podobieństwo łączy materiał wcześniej zapamiętany z materiałem do wyuczenia, tym silniejsza jest interferencja.

 Akt przypomnienia. Nasza pamięć epizodyczna przechowuje jedynie okruchy wspomnień; chcąc przypomnieć sobie konkretne zdarzenie,  łączymy ze sobą dotyczące go fragmentaryczne informacje i wypełniamy luki, wykorzystując przy tym wspomnienia zdarzeń podobnych oraz ogólną wiedzę o świecie zawartą w pamięci semantycznej. Magazynujemy w pamięci wyłącznie ważne informacje, które następnie wykorzystujemy do rekonstruowania wspomnień, polegającego na uzupełniania ich brakujących fragmentów. Fragmentaryczny charakter pamięci można obserwować w sytuacjach, gdy mamy jakąś informacje na końcu języka Słowa są przechowywane w pamięci jako niejednolita całość, lecz jako zbiory zróżnicowanych cech, które w pewnych warunkach przypominamy sobie pojedynczo, w oderwaniu od innych. Rozpoznawanie a przypominanie.  Przywołanie z pamięci długotrwałej jakichkolwiek informacji wymaga sięgnięcia do odpowiednich zasobów tej pamięci. Przechowywane informacje są przywoływane na dwa sposoby. Przypomnienie jest celowym przywoływaniem na myśl informacji zmagazynowanej w pamięci jawnej; czyli przeniesieniem informacji jawnej  z LTM do STM, gdzie staje się świadoma i komunikatywna. Rozpoznawanie jest dopasowaniem informacji do informacji przechowywanych w pamięci, umożliwiającym zorientowanie się w tym, czy kodowana informacja jest nam znana, a jeżeli tak, to w jakim kontekście już się z nią zetknęliśmy. Przedmioty i pojęcia podobne mają więcej wspólnych cech niż przedmioty i pojęcia niepodobne. Gdy możliwe odpowiedzi znacznie się różnią wybór właściwej wymaga odwołania do niewielu informacji przechowywanych w pamięci. Natomiast jeżeli możliwe pytania są do siebie zbliżone, to rozpoznanie wśród nich dobrej wymaga uprzedniego kodowania wielu informacji dotyczących danego przedmiotu lub pojęcia. Podstawą rozpoznania jak i przypominania jest zaktywizowanie odpowiednich informacji przechowywanych w LTM. Jeżeli informacje te są niedostępne to nie jesteśmy w stanie różnicować podobnych możliwości, a w konsekwencji mamy trudności z przypomnieniem sobie określonych faktów. Wskazówka. W procesie wydobywania informacji z pamięci dobra wskazówka nakierowuje na właściwy obszar ich poszukiwania. Wskazówki są bodźcami ułatwiającymi przywołanie odpowiednich informacji z pamięci; są bodźcami przypominającymi określone zdarzenie. Dobra wskazówka zawęża ilość kojarzących się z nią wyrazów, osób, zdarzeń czy przedmiotów, odpowiada tez ona informacjom przechowywanym w LTM. Uczymy się nie tylko samego materiału, lecz także ogólnego kontekstu, w jakim się on znajduje, oraz przyporządkowanych zdarzeń pojawiających się w tym samym czasie. Zarówno czynniki sytuacyjne, jak i zdarzenia mające miejsce w trakcie zapamiętywania informacji mogą następnie spełniać funkcję wskazówek ułatwiających wydobywanie danych z pamięci. Zależność polegająca na tym, że przypominanie sobie informacji jest łatwiejsze w warunkach, w których ludzie maja dostęp do wskazówek obecnych podczas uczenia się tych informacji nazywa się zasada specyficzności kodowania.. Niektóre wskazówki powstają spontanicznie i maja charakter wewnętrzny. Wydobywanie informacji z pamięci jest łatwiejsze wówczas, gdy jesteśmy w takim samym nastroju, bądź stanie psychicznym, w jakim byliśmy podczas ich zapamiętywania. Uświadomienie sobie tych zależności może działać otrzeźwiająco, wpływając na organizowanie warunków przygotowania się np. do egzaminu. Podobne zależności dotyczą nastroju: jeżeli ucząc się czegoś czujesz się dobrze, łatwiej i lepiej przypomnisz to sobie, będąc w nastroju dobrym. Jeżeli przypominając sobie jakieś informacje, znajdujesz się w otoczeniu różniącym się od tego, w którym ja zapamiętywałeś, spróbuj zorganizować sobie „środowisko” za pomocą wizualizacji ; umiejętność dostarczenia sobie wyobrażeniowych wskazówek imitujących otoczenie, w którym uczyłeś się danego materiału, korzystnie wpływa na jego wydobywanie. Jeżeli nie potrafisz sobie czegoś przypomnieć – spróbuj ponownie, a później raz jeszcze. Wzrastająca z czasem  zdolność wydobycia informacji z pamięci, pojawiająca się pomimo braku informacji zwrotnych, nazywa się hipermnezją. Występowanie hipermnezji wynika z tego, że za każdym razem, kiedy usiłujemy przywołać z pamięci dana informacje, przypominamy sobie jej różne aspekty, które następnie są wykorzystywane jako wskazówki umożliwiające jej wydobycie.

 KODOWANIE I  WYDOBYWANIE INFORMACJI Z PAMIĘCI Tworzenie wspomnień

Informacje bywają przenoszone nie tylko z STM do LTM, lecz też w kierunku przeciwnym: z LTM do STM. Bodźce są dla nas znaczące dzięki temu, że w naszej LTM przechowującej dane dotyczące znaczeń, aktywizowane są odpowiednie informacje. Kiedy szukasz numeru telefonu, musisz najpierw sięgnąć do LTM, by wydobyć, jak wymawia się cyfry, a następnie utrzymać je w STM, który odgrywa ważną rolę w procesie magazynowania informacji w LTM, jest tak dlatego, że STM jest podstawą pamięci roboczej, funkcją zaś tej pamięci jest takie organizowanie informacji, które pozwala na ich zapamiętanie. Często wykorzystujemy więcej niż jeden system pamięciowy. Kod stanowi rodzaj umysłowej reprezentacji, jest wewnętrzną „Re – prezentacją” jakiegoś bodźca lub zdarzenia. Nasze mózgi posiadają zdolność posługiwania się wieloma rodzajami reprezentacji. Obrazy mogą być zachowywane w pamięci za pośrednictwem kodu zarówno wizualnego, jak i werbalnego; oznacza to, że mogą zapamiętywane w formie opisujących je słów oraz w postaci wyobrażeń, które następnie można oglądać „wewnętrznym okiem”. Elementem procesu kodowania jest tworzenie nowych kodów umożliwiających kodowanie danego materiału np. widziany przedmiot możesz opisać za pomocą wyrazów, tworząc kod werbalny, natomiast informacjom mającym formę słuchową możesz nadać postać wyobrażenia, tworząc kod wizualny. Podczas kodowania nowych informacji zazwyczaj pobudzane są określone partie kory czołowej; ich aktywność jest fizjologicznym wskaźnikiem zachodzenia organizujących procesów przetwarzania informacji. Utrzymywanie w pamięci informacji mających formę wspomnień dynamicznych jest uzależnione od ustawicznej aktywności neuronów, natomiast przechowywanie informacji mających postać strukturalną nie wymaga ciągłego przetrzymywania neuronalnej aktywności. Proces zachowania informacji w formie nowej struktury,  jest nazwany konsolidacją. Zapamiętywane informacje początkowo są przechowywane w LTM w formie dynamicznej a konsolidacji ulegają dopiero po upływie dłuższego czasu. Dawne wspomnienia jawne mają w pamięci postać strukturalną, natomiast wspomnienia stosunkowo świeże są przechowywane w formie dynamicznej. W procesie konsolidacji podstawową rolę odgrywa hipokamp i związane z nim obszary mózgu, kiedy jednak proces się dokona, struktury te tracą znaczenie. Konsolidacji podlegają nie tylko wspomnienia jawne, lecz także utajone, dotyczące sekwencji ruchowych, przy czym w ich wypadku proces angażuje inne części mózgu. Głębokość przetwarzania to ilość i złożoność operacji zaangażowanych w przetwarzanie danej informacji, wyrażana na kontinuum, którego jednym biegunem jest przetwarzanie płytkie, drugim głębokie. Im głębszy jest poziom przetwarzania informacji, tym większe prawdopodobieństwo jej zapamiętania. Proces kodowania jest ściśle uzależniony od ilości i rodzaju uwagi poświęconej informacjom. Jednak tym, co się liczy, jest nie tylko „głębokość” czy też poziom przetwarzania. Przetwarzanie jest najbardziej efektywne, kiedy odpowiada przyczynom uczenia się danego materiału. Przypominanie sobie informacji jest łatwiejsze wtedy, kiedy wydobywając je z pamięci, wykorzystujemy ten sam rodzaj przetwarzania, którym posługiwaliśmy się podczas ich zapamiętania; zależność ta jest nazwana zasadą przetwarzania dostosowanego do transferu. Efektywność procesu kodowania zwiększa się wraz  z rozszerzeniem zakresu przetwarzania, czyli wraz ze wzrostem stopnia zorganizowania informacji i ich zintegrowania w posiadana wiedzę. Kodowanie angażujące szeroki zakres przetwarzania informacji to kodowanie rozbudowane. Wysiłek zapamiętania znaczy stosunkowo niewiele do stopnia zorganizowania i zintegrowania. Uczenie się zachodzące na skutek podejmowania celowego wysiłku  to uczenie się zamierzone, a zachodzące w sposób nieintencjonalny to mimowolne. W wypadku większości z nas zapamiętywanie jest uzależnione od aspektów sytuacyjnych, wśród których wyróżnia aspekt emocjonalny; informacje o treści emocjonalnej magazynujemy w pamięci epizodycznej lepiej niż informacje obojętne. Szczególnym przypadkiem pamięci obciążonej emocjonalnie jest pamięć fleszowa będąca niezwykle żywą i dokładna pamięcią zdarzeń dramatycznych. Przechowuje ona zdarzenia mające istotne konsekwencje dla danej osoby. Wspomnienia fleszowe cechują się większa trafnością niż inne, co wynika z emocjonalnego charakteru.

 Pamięć robocza (PR) jest systemem obejmującym STM oraz zachodzące w niej procesy interpretowania i przekształcania informacji. Istnieją dwa rodzaje STM, różniące się typem przechowywanych informacji. Ponadto istnieje funkcja centralnego wykonawcy , będąca zespołem procesów, które w toku planowania wnioskowania czy rozwiązywania problemów dokonują operacji na informacjach znajdujących się w STM jednego lub drugiego rodzaju. W STM wyróżnia się : pętle artykulacyjną przechowującą dźwięki o charakterze werbalnym oraz szkicownik wzrokowo-przestrzenny. Przechowujący informacje wzrokowe i przestrzenne. Działanie pętli artykulacyjnej można porównać do ciągłego odtwarzania kasety magnetofonowej – kiedy odtwarzanie zostanie przerwane, muzyka się urywa; analogicznie dźwięki w pętli artykulacyjnej są przechowywane dopóty, dopóki są powtarzane. Natomiast szkicownik wzrokowo-przestrzenny, przez  krótki czas zachowujący umysłowe obrazy dotyczące lokalizacji przedmiotów, jest czymś w rodzaju bloku rysunkowego wypełnionego wzorami narysowanymi szybko blaknącym atramentem. Oba rodzaje STM  są magazynami czasowo przechowującymi opracowywane informacje; stosownie do tego, czym w danej chwili się zajmujesz, dodajesz lub usuwasz dźwięki z odtwarzanej taśmy i modyfikujesz wzory znajdujące się w szkicowniku. W analogi tej odgrywasz rolę centralnego wykonawcy posługującego się w procesach rozumienia magnetofonową taśmą i szkicownikiem w sposób podobny do tego, w jakim pamięć robocza wykorzystuje dwa rodzaje STM. O tym, że dwa rodzaje STM są rozdzielone, przekonuje nie tylko różnica wzorców neuronalnej aktywności występującej podczas ich wykorzystywania, lecz także to, że przestrzenna pamięć robocza podlega uwarunkowaniom genetycznym w większym stopniu niż werbalna pamięć robocza. W planowaniu podstawową rolę odgrywa zdolność przewidywania biegu przyszłych zdarzeń na podstawie przeszłych doświadczeń, przechowywanych w LTM. W związku z tym pamięć robocza zazwyczaj zawiera informacje wydobyte z LTM. Rozważając przystawalność swoich przyszłych doświadczeń do aktualnych i przyszłych okoliczności, korzystasz z pamięci roboczej.

Realizacja projektu poznania ludzkiego genomu doprowadziła do zidentyfikowania genów mających znaczenie dla funkcjonowania pamięci. Przykładowo, u wielu osób cierpiących na chorobę Alzheimera, powodująca stopniowy zanik pamięci, wykryto obecność genu kodującego białko nazwane apolipoproteiną (apo E). Jednak rola odgrywana przez ten gen nie ogranicza się do obniżania zdolności pamięciowych; jego różne wersje (allele) wpływają także na możliwości przechowywania informacji przez osoby zdrowe.

 Wspomnienia jawne (deklaratywne)  mogą być dowolnie odszukiwane i zapisywane w STM; wspomnienia werbalne i wzrokowe są jawne, jeśli możesz je przywołać w postaci słów lub obrazów. Wspomnienia semantyczne i epizodyczne są wspomnieniami jawnymi – czyli takimi, które powstają w wyniku uczenia się poznawczego. Zaktywizowanie wspomnień jawnych umożliwia posługiwanie się nimi w STM;  o przywołanych informacjach można myśleć na wiele sposobów i w różnych celach można także wykorzystać je do tworzenia nowych idei. Wprawdzie nie zdajemy sobie sprawy z posiadania wspomnień ukrytych jednak predysponują nas one do podejmowania określonych zachowań w reakcji na specyficzne bodźce oraz ułatwiają nam powtarzanie działań, które wykonywaliśmy w przeszłości. Wspomnienia ukryte, w przeciwieństwie do jawnych, nie mogą być dowolnie przywoływane – nie da się ich celowo przenieść do STM, a zatem do świadomości. Istnieją trzy zasadnicze rodzaje wspomnień ukrytych. Pierwsze z nich są reakcje będące efektem warunkowania klasycznego. Wspomnienia ukryte drugiego rodzaju to nawyki. Nawyk jest dobrze wyuczoną reakcją, wykonywana automatycznie w odpowiedzi na określony bodziec. Nawyki obejmują całą grupę codziennych zachowań, które realizujemy w sposób automatyczny. Ponieważ podłożem pamięci jawnej i ukrytej SA inne struktury mózgowe, wspomnienia jawne i informacje dotyczące nawyków z pewnością SA przechowywane oddzielnie.. Warunkiem magazynowania wspomnień jawnych jest aktywność hipokampa i związanych z nim obszarów mózgowych, dostarczających mu informacji. Nawyki są nabywane bez względu na uszkodzenie hipokampa i sąsiednich obszarów kory. Trzeci zasadniczy rodzaj wspomnień ukrytych jest związany z torowaniem, polegającym na tym,  że wykonanie jakiegoś zadania ułatwia ponowne wykonanie tego samego, lub podobnego zadania. Jeżeli zauważysz na podłodze mrówkę, to w rezultacie torowania zaczniesz dostrzegać mrówki w miejscach, w których zazwyczaj byś ich nie spostrzegł. Z torowaniem mamy do , czynienia wówczas, gdy wcześniejsze wspomnienie  zostaje zaktywizowane i ta aktywizacja się utrzymuje Torowanie ułatwiające ponowny dostęp do informacji jest nazwane torowaniem powtórzeniowym. Ludzie szybciej spostrzegają słowa i obrazy, które już widzieli, niż słowa obrazy widziane po raz pierwszy. Ten rodzaj torowania może utrzymywać się przez bardzo długi czas. Torowanie w oczywisty sposób różni się od wspomnień jawnych.