oryginalna42@pino.pl

 Pamięć robocza (PR) jest systemem obejmującym STM oraz zachodzące w niej procesy interpretowania i przekształcania informacji. Istnieją dwa rodzaje STM, różniące się typem przechowywanych informacji. Ponadto istnieje funkcja centralnego wykonawcy , będąca zespołem procesów, które w toku planowania wnioskowania czy rozwiązywania problemów dokonują operacji na informacjach znajdujących się w STM jednego lub drugiego rodzaju. W STM wyróżnia się : pętle artykulacyjną przechowującą dźwięki o charakterze werbalnym oraz szkicownik wzrokowo-przestrzenny. Przechowujący informacje wzrokowe i przestrzenne. Działanie pętli artykulacyjnej można porównać do ciągłego odtwarzania kasety magnetofonowej – kiedy odtwarzanie zostanie przerwane, muzyka się urywa; analogicznie dźwięki w pętli artykulacyjnej są przechowywane dopóty, dopóki są powtarzane. Natomiast szkicownik wzrokowo-przestrzenny, przez  krótki czas zachowujący umysłowe obrazy dotyczące lokalizacji przedmiotów, jest czymś w rodzaju bloku rysunkowego wypełnionego wzorami narysowanymi szybko blaknącym atramentem. Oba rodzaje STM  są magazynami czasowo przechowującymi opracowywane informacje; stosownie do tego, czym w danej chwili się zajmujesz, dodajesz lub usuwasz dźwięki z odtwarzanej taśmy i modyfikujesz wzory znajdujące się w szkicowniku. W analogi tej odgrywasz rolę centralnego wykonawcy posługującego się w procesach rozumienia magnetofonową taśmą i szkicownikiem w sposób podobny do tego, w jakim pamięć robocza wykorzystuje dwa rodzaje STM. O tym, że dwa rodzaje STM są rozdzielone, przekonuje nie tylko różnica wzorców neuronalnej aktywności występującej podczas ich wykorzystywania, lecz także to, że przestrzenna pamięć robocza podlega uwarunkowaniom genetycznym w większym stopniu niż werbalna pamięć robocza. W planowaniu podstawową rolę odgrywa zdolność przewidywania biegu przyszłych zdarzeń na podstawie przeszłych doświadczeń, przechowywanych w LTM. W związku z tym pamięć robocza zazwyczaj zawiera informacje wydobyte z LTM. Rozważając przystawalność swoich przyszłych doświadczeń do aktualnych i przyszłych okoliczności, korzystasz z pamięci roboczej.

Realizacja projektu poznania ludzkiego genomu doprowadziła do zidentyfikowania genów mających znaczenie dla funkcjonowania pamięci. Przykładowo, u wielu osób cierpiących na chorobę Alzheimera, powodująca stopniowy zanik pamięci, wykryto obecność genu kodującego białko nazwane apolipoproteiną (apo E). Jednak rola odgrywana przez ten gen nie ogranicza się do obniżania zdolności pamięciowych; jego różne wersje (allele) wpływają także na możliwości przechowywania informacji przez osoby zdrowe.

 Wspomnienia jawne (deklaratywne)  mogą być dowolnie odszukiwane i zapisywane w STM; wspomnienia werbalne i wzrokowe są jawne, jeśli możesz je przywołać w postaci słów lub obrazów. Wspomnienia semantyczne i epizodyczne są wspomnieniami jawnymi – czyli takimi, które powstają w wyniku uczenia się poznawczego. Zaktywizowanie wspomnień jawnych umożliwia posługiwanie się nimi w STM;  o przywołanych informacjach można myśleć na wiele sposobów i w różnych celach można także wykorzystać je do tworzenia nowych idei. Wprawdzie nie zdajemy sobie sprawy z posiadania wspomnień ukrytych jednak predysponują nas one do podejmowania określonych zachowań w reakcji na specyficzne bodźce oraz ułatwiają nam powtarzanie działań, które wykonywaliśmy w przeszłości. Wspomnienia ukryte, w przeciwieństwie do jawnych, nie mogą być dowolnie przywoływane – nie da się ich celowo przenieść do STM, a zatem do świadomości. Istnieją trzy zasadnicze rodzaje wspomnień ukrytych. Pierwsze z nich są reakcje będące efektem warunkowania klasycznego. Wspomnienia ukryte drugiego rodzaju to nawyki. Nawyk jest dobrze wyuczoną reakcją, wykonywana automatycznie w odpowiedzi na określony bodziec. Nawyki obejmują całą grupę codziennych zachowań, które realizujemy w sposób automatyczny. Ponieważ podłożem pamięci jawnej i ukrytej SA inne struktury mózgowe, wspomnienia jawne i informacje dotyczące nawyków z pewnością SA przechowywane oddzielnie.. Warunkiem magazynowania wspomnień jawnych jest aktywność hipokampa i związanych z nim obszarów mózgowych, dostarczających mu informacji. Nawyki są nabywane bez względu na uszkodzenie hipokampa i sąsiednich obszarów kory. Trzeci zasadniczy rodzaj wspomnień ukrytych jest związany z torowaniem, polegającym na tym,  że wykonanie jakiegoś zadania ułatwia ponowne wykonanie tego samego, lub podobnego zadania. Jeżeli zauważysz na podłodze mrówkę, to w rezultacie torowania zaczniesz dostrzegać mrówki w miejscach, w których zazwyczaj byś ich nie spostrzegł. Z torowaniem mamy do , czynienia wówczas, gdy wcześniejsze wspomnienie  zostaje zaktywizowane i ta aktywizacja się utrzymuje Torowanie ułatwiające ponowny dostęp do informacji jest nazwane torowaniem powtórzeniowym. Ludzie szybciej spostrzegają słowa i obrazy, które już widzieli, niż słowa obrazy widziane po raz pierwszy. Ten rodzaj torowania może utrzymywać się przez bardzo długi czas. Torowanie w oczywisty sposób różni się od wspomnień jawnych.

 Powtarzając w STM informacje dotyczące pozycji początkowych, rozciągamy czas,  w którym możliwe jest przeniesienie ich do LTM, a ogólnie rzecz biorąc, gdy wydłużamy czas  powtarzania informacji, zwiększamy prawdopodobieństwo jej zachowania w LTM. Kiedy zestaw pozycji jest prezentowany szybko, możliwość zapamiętania pozycji początkowych, poprzez przeniesienie ich do LTM zostaje utracona; ponieważ zdolność przechowywania w STM pozostaje nienaruszona, dostępność pozycji wyuczonych na końcu nie ulega zmianie. Podstawą efektu świeżości jest zachowanie kilku ostatnich pozycji w STM, umożliwiająca ich natychmiastowe przywołanie. Odliczanie wstecz znosi działanie efektu świeżości dlatego, że powoduje utratę informacji przechowywanych w STM. Jednocześnie odliczanie wstecz nie zakłóca działania efektu pierwszeństwa ze względu na to, że jego wpływ na materiał przechowywany w LTM jest nie większy niż wpływ wyłączenia komputera na informacje zapisane na twardym dysku. Pamięć nie jest czymś jednorodnym. Rozważając procesy spostrzegania, widziane wcześniej przedmioty rozpoznajemy dzięki temu, że nasze mózgi przechowują  wspomnienia wzrokowe, melodie i otaczające nas dźwięki rozpoznajemy dzięki wspomnieniom słuchowym, zapachowym, z którymi się już zetknęliśmy, rozpoznajemy dzięki wspomnieniom węchowym, i tak dalej. Magazyny pamięci zależne od modalności są odpowiedzialne za przechowywanie informacji, które pochodzą z poszczególnych zmysłów lub są związane z określonymi systemami przetwarzania informacji. Oprócz magazynów pamięci wzrokowej, słuchowej i węchowej dysponujemy magazynami pamięci przechowującymi informację związane z dotykiem, motoryką i językiem. Interesujące jest to, że prawie wszystkim ludziom łatwiej przychodzi przywoływanie wspomnień wzrokowych niż werbalnych. Jeżeli określone zdarzenie posiada w Twoim umyśle żywą, obrazową reprezentacje, to prawdopodobieństwo, że pamiętasz je w sposób zgodny z rzeczywistością, jest stosunkowo duże. W każdym magazynie LTM przechowywane są dwa rodzaje informacji. Wspomnienia semantyczne dotyczą znaczenia słów (sosna jest światłolubnym drzewem iglastym), koncepcji i teorii,  oraz ogólnych wiadomości na temat otaczającego świata.  W wypadku większości informacji tego typu nie pamiętasz kiedy, gdzie ani w jaki sposób się ich nauczyłeś. Informacje przechowywane w pamięci semantycznej są zorganizowane w semantyczne sieci. Wspomnienia epizodyczne  dotyczą zdarzeń i są związane z określonym czasem i miejscem oraz z charakterystyką danej sytuacji. Znaczenie słowa „ pamięć’ jest mocno zakorzenione w pamięci semantycznej, natomiast informacje dotyczące czasu i miejsca, w których zaczynamy czytać książkę, SA w pamięci epizodycznej/ Kiedy poznajemy nowe słowo, początkowo związane z nim informacje mogą być magazynowane w obu rodzajach pamięci, jednak po pewnym czasie jego stosowania rzadko pamiętamy kiedy i gdzie nauczyliśmy się jego znaczenia. Pomimo zacierania się epizodycznych wspomnień dotyczących danego słowa jego sens zazwyczaj jest utrzymywany w pamięci semantycznej. Epizodyczną pamięć zdarzeń z własnego życia  nazywamy wspomnieniami autobiograficznymi. Kiedy rozmyślasz nad swoim przeszłym doświadczeniem, korzystasz z pamięci jawnej (zwanej deklaratywną).

 Kodowanie jest procesem organizowania i przekształcania napływających informacji, umożliwiającym włączenie ich do pamięci w celu przechowania lub porównania z wcześniej zapamiętanymi informacjami. Przechowywanie  jest procesem utrzymania informacji w pamięci. Wydobywanie jest procesem wydostania informacji z pamięci. Np. spotykając znajoma osobę, starasz sobie przypomnieć, co wiesz na jej temat – wydobywasz informacje.  Jest bardzo mało prawdopodobne, ze świadomie zdajesz sobie sprawę ze swojego adresu, dopóki ktoś Cię o niego nie zapyta. Jednak w chwili, w której pytanie zostanie zadane, odpowiednia informacja natychmiast staje się dostępna. Różnica dzieląca informację, których przechowywania jesteś lub nie jesteś świadomy, jest jednym z przejawów działania różnych „magazynów pamięci” Magazyn pamięci jest zespołem neuronów służących utrzymywaniu informacji na przestrzeni czasu. Chociaż zdarza się nam mówić, że nasze dłonie „zachowują się tak, jakby pamiętały” (np. palce – sposób grania na pianinie), to wszystkie zapamiętywane informacje są przechowywane w mózgu. Można wyróżnić trzy rodzaje magazynów pamięci, różniące się czasem przechowywania informacji oraz ilością informacji, które są w stanie pomieścić.  Owe trzy systemy pamięci są nazywane magazynami pamięci sensorycznej, krótkotrwałej i długotrwałej. Pamięć sensoryczna (PS) – przechowuje przez bardzo ograniczony okres – zazwyczaj krótszy niż jedna sekunda – wielką ilość danych percepcyjnych. Działanie pamięci sensorycznej jest automatyczne i nie wymaga żadnego wysiłku; pamięć sensoryczna zaczyna pracować wraz z uaktywnieniem się obszarów mózgu odpowiedzialnych za percepcje bodźców oddziałujących przez kilka krótkich chwil ( np. widok z za szyby jadącego auta).  Wzrokowa forma pamięci sensorycznej jest nazywana pamięcią ikoniczną, pamięć ta przechowuje wielkie ilości informacji, które szybko ulegają zatarciu. Poczucie ulotnego wrażenia pozostawiają po sobie także bodźce dźwiękowe. Słuchowa forma pamięci sensorycznej jest określana mianem pamięci echoicznej. Pamięć krótkotrwała (STM) przechowuje informacje przez kilkanaście sekund; jeżeli człowiek nazwie jakiś bodziec i będzie w kółko powtarzał tę nazwę, to odpowiednia informacja zostanie zachowana w STM (zazwyczaj nie dłużej niż przez 30 sekund). W przeciwieństwie do PS, przechowującej wielkie ilości danych, STM przechowuje jedynie niewielkie ilości pojedynczych informacji. Jesteśmy świadomi tylko tych informacji, które w danej chwili znajdują się w naszej STM. To właśnie posiadanie świadomości jakiejś informacji jest oznaką tego, że informacja ta jest utrzymywana w STM. Porcja jest jednostka informacji. W STM można przechowywać od 5 do 9 pozycji (zorganizowanych zazwyczaj w 4 porcje) Ilość informacji przechowywanych w STM jest uzależniona od rodzaju materiału oraz związanych z nim indywidualnych doświadczeń Przykładowo, poszczególne słowa są zwykle uważane za pojedyncze porcje, w STM można przechowywać większa ilość słów jednosylabowych niż pięciosylabowych. Kiedy widzisz informacje, którą chcesz zapamiętać, możesz utrzymać ją w STM, raz po raz ja odtwarzając. Znaczenie powtarzania wynika między innymi z tego, że umożliwia ono przenoszenie informacji do trzeciego rodzaju magazynu pamięci – pamięci długotrwałej (LTM), która przez długi czas –od kilku godzin do wielu lat- przechowuje ogromne ilości informacji.  Informacje magazynowane w LTM nie są bezpośrednio dostępne naszej świadomości, zdajemy sobie z nich sprawę dopiero wtedy gdy zostaną przeniesione do STM.. LTM przechowuje zarówno wspomnienia związane ze wszystkim, co kiedykolwiek robiłeś i czego się nauczyłeś, jak i informacje dotyczące znaczenia obrazów, słów oraz przedmiotów. LTM składa się z wyspecjalizowanych części – można sobie wyobrazić, że jest tak,, jak gdyby miała różne napędy związane z różnymi modalnościami zmysłowymi, a także informacjami werbalnymi i motorycznymi. Efekt pierwszeństwa – lepsze zapamiętanie kilku pierwszych bodźców z danego zestawu. Efekt świeżości – lepsze zapamiętywanie kilku ostatnich bodźców z danego zestawu.

 Uczenie się poznawcze i społeczne. Uczenie się poznawcze jest nabywaniem informacji, które niekoniecznie są wykorzystywane w danej chwili, lecz są przechowywane w celu późniejszego uczenia. Informacje nabywane w procesie uczenia się poznawczego mogą być wykorzystywane w tworzeniu planów i ocen oraz w innych formach myślenia, nie przyczyniając się przy tym do podejmowania konkretnych zachowań – może z wyjątkiem tych, które prowadza do zdobycia następnych informacji.  Uczenie się zachodzące pomimo braku oznak behawioralnych jest nazywane -  uczeniem się utajonym. Uczenie się poprzez wygląd – jest nagłym zrozumieniem znaczenia danej sytuacji i włączeniem związanych z tym informacjami w skład posiadanej wiedzy. Podstawą tej formy jest zjawisko nazwane doświadczeniem typu „ach” będące pełną satysfakcji chwilą, w której coś, czego nie pojmowaliśmy, staje się dla nas oczywiste. Nagły przebłysk świadomości towarzyszących nabywaniu nowych informacji. Uczenie się poprzez obserwacje – zachodzi nie na skutek wzmacniania, lecz pod wpływem obserwowania innych ludzi. Osoba otoczona pozytywnymi modelami ma sposobność nauczenia się wielu pozytywnych zachowań, natomiast osoba nie posiadająca takiej sposobności może mieć trudność z opanowaniem pewnych zdolności. Obserwując innych możesz nauczyć się wielu form zachowań ,jednak to, czy będziesz te zachowania podejmował jest częściowo uzależnione od konsekwencji, z jakimi spotkasz się wyprobowując owe zachowania. Ucząc się od modeli, przyglądając się konsekwencjom ich zachowania – obserwując, które spośród tych zachowań są wzmacniane a które karane. Obserwacje te pozwalają na przewidywanie reakcji otoczenia na nasze zachowanie. Dzieci mogą uczyć się agresywnych zachowań,  oglądając pełne przemocy programy telewizyjne.